ERMENILER VE KIRMANCIYE

Bugün Dersimdeki birçok köyde bulunan ailelerin Ermeni kökenli olduğu bilinmektedir. 21.Yüzyılın başına kadar Ermenice yerel halk tarafından biliniyor ve günlük yaşamda kullanılıyordu. Ancak bugün gördüğümüz sonuç ortadadır. Dersimde konuşulan Kürtçede Ermenice sözcüklere rastlamak hala mümkündür.Örneğin; Kızılbaş Kürt geleneğinde yaşanan Gagan Bayramı bir nevi yılbaşı olarak kutlanıyor ve ocağın ikinci haftasına denk geliyor. Benzer bir gelenek Orthodoks-Gregoryan Ermeni Kültüründe de mevcuttur. Orthodoks-Gregoryan Ermeniler Gağant adı altında Yılbaşını ve müteakiben 6 Ocakta Noel Bayramını kutluyorlar. Neredeyse aynı isimlerle ve yakın tarihlerde kutlanan bu ananevî benzerlik gibi tarih boyunca ortak kullanılan coğrafi bölgelere verilen isimlerde de benzerlikler görmek mümkündür.Örneğin; Dersimliler bu yüzyılın başlarında kadar yaşadıkları topraklara 'Harde Dewresi'(Dervişlerin Toprağı) veya 'Harde Keşişi'(Keşişlerin Toprağı) demekteydiler. Kezâ, Dersimdeki Munzur Dağları günümüzde 'Mıntzuri' olarak da bilinmektedir ve Ermeniler tarafından hala 'Mıntzuri' olarak adlandırılmaktadır.Evlatlıklar….Dersimî pladagvadz yegeğetsinerus goğkin Hay'u zavag mı, anunı Yervant.. Artsunknerı apernus e tapvadz. Ays inç medz tsav e ov Der! Dersim'de yıkılan kiliseler arasında bir Ermeni çocuğu, adı Yervant..Gözyaşları ellerimize düşmüş..Ne acı ey Tanrım Bu yazıyı hak etmedik biz! yetim kalan birçok Ermeni çocuğun, Katolik Rahipler, Protestan Misyonerler ve Kürt-Alevi aileler tarafından sahiplenildiği veya evlat edinildiği artık yaygın olarak bilinen bir gerçek. Bu tür evlat edinmelerin Dersim coğrafyasında da olduğu sözlü anlatımlarla elde edilen bilgiler arasındadır. Kripto-ErmenilerArarat'ı toğ campa tsutsune mez, sev amberı mer vran. Ararat bize yol göstersin,üstümüzde kara bulutlar Sözlük anlamıyla 'Gizli Ermeniler' olarak tabir edebileceğimiz bu kelime, din değiştirmiş Ermenileri ifade etmektedir. din değiştirmek zorunda kalan Ermeniler 1916 yılına kadar bunu bir kurtuluş yolu olarak görmüşlerdir. Bir dönem varlığı tartışılan Kripto Ermeniler, Aksiyon Dergisinin 584 sayılı basımında Gamze Polat tarafından kaleme alınmış ve ilginç noktalara değinilmiştir. 'Türkiye'de yaşayan 'gizli Ermeniler' bölücülükte önemli rol oynuyor.' gibi bir cümleyi alenen yazarak yanlı olduğunu da belirtmekten çekinmeyen bu yazarın ve makalesinin hatlarına bakıldığında sistemin etiketleştirme politikasıyla aynı paydada olduğunu fark etmek zor değildir. Kendinden olmayanı 'teröristleştiren' sistem ve onun kalemşörleri Kürtlerde olduğu gibi Ermenilerde de etiketleştirmeye gitmekten geri durmamışlardır. Öncelikle Kripto Ermenilerin nedenini sorgulamak yerine onları çerçevelendirmeye giden bu ve benzeri tanım ya da yorumlar elbette aklıselim entelektüel kesim için bir çıkış noktası olamaz ancak yararlanabileceğimiz bazı alıntıları, yazarın uzak durduğu noktaların anahtarı olabileceğini düşünebiliriz: 'Ermeniler ile isyancı Kürtlerin ilişkisi bazı bölgelerde belirgin olarak ortaya çıkıyor. Tunceli, Hozat, Ovacık, Çemişgezek, Mazgirt, Pülümür, Elazığ, Tercan, Dicle, Erzincan ve Sivas bu yerleşim yerlerinin başında geliyor. Bunda tehcir sırasında yaklaşık 20 bin kadar Ermeni'nin, Alevi Kürtlerin yaşadığı sarp dağlarla çevrili Dersim aşiretlerine sığınması etkili oldu.' 'Tehcir sonrası Türkiye'de kalan Ermenileri üç sınıfta toplamak mümkün. Bunlardan ilki Ermeni evlatlıklar ki önemli bir kısmı tamamen Müslüman kimliğini benimseyip yaşatmışlar. İkinci olarak, 'Gizli Hıristiyanları' saymak mümkün; 'Kripto Ermeniler' veya 'Gizli Ermeniler' adıyla da anılan bu grup 1915 Tehciri'nden kurtulmak için Müslüman olmayı seçmiş ama gerçekte Orthodoks-Gregoryan geleneklerini sürdürmüşler. Doğu Anadolu'da ağırlık teşkil etseler de Türkiye'nin her tarafına dağıldıkları bir gerçek. Mühtedi (Müslümanlığa dönen) Ermenilerinin sayısının 100 bini bulduğu tahmin ediliyor. Üçüncü grupta ise Türkiye'de yaşayan Orthodoks Gregoryan Ermenilerini saymak mümkün. Bugün sayılarının 60 bin civarında olduğu sanılan Ermeniler ağırlıklı olarak İstanbul'da yaşıyor' din değiştirmek zorunda kalan Ermeniler, günümüzde hala belirsizliğini koruyan bir konu. Ancak yakın zamana kadar çevrelerinde Müslüman olarak bilinen ailelerin yeniden Hristiyanlığa dönerek Orthodoks-Gregoryan Mezhebinin ve Ermeni Kültürünün geleneklerini benimsediklerine rastlamak mümkündür.